- ΓΕΝΙΚΑ
-
by Giorgos Spiliotopoulos
Η «υπέρ-διάγνωση» και η «υπέρθεραπεία» αποτελούν ένα μεγάλο σύγχρονο πρόβλημα με δυσάρεστες συνέπειες, οδηγώντας σε μια σειρά από συναισθηματικές, ιατρικές, κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Αυτές οι “νοσηρες”εννοιες απορρέουν από καταστάσεις που περιγράφουν την υπερβολική χρήση της ιατρικής αρχικά στη διάγνωση και κατ’επεκταση στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών.
Από που πηγάζει όμως αυτό; Γιατι συντηρείται;
Αυτό που οι ασθενείς καταγράφουν με παράπονο σήμερα είναι ότι οι γιατροί, τους ακούνε όλο και λιγότερο . Αυτό αποδίδεται στην ανάγκη να βραχύνουν τον χρόνο που αφιερώνουν στον ασθενή, και αρκετά συχνά δεν εκτελούν ούτε την σημαντική για την διάγνωση φυσική εξέταση.
Αυτή η κατάσταση περιγράφηκε στο βιβλίο, που έγραψαν και εξέδωσαν το 2013 στην Αμερική δυο γιατροί επείγουσας ιατρικής οι Dr. Leana Wen και Joshua Kosowsky: “When Doctors Don’t Listen” (Όταν οι Γιατροί Δεν Ακούν). Το βιβλίο αυτό είναι ουσιαστικα ένας πρακτικός οδηγός για τους ασθενείς, ώστε να μπορούν να αποφύγουν λανθασμένες διαγνώσεις και περιττές εργαστηριακές εξετάσεις. Λόγω έλλειψης χρόνου οι γιατροί οδηγούνται συχνά στο να θεραπεύουν το κύριο ενόχλημα (σύμπτωμα) το οποίο πολλές φορές δεν έχει σχέση με το πραγματικό πρόβλημα του ασθενούς (αίτιο) . Με αυτόν τον τρόπο κινδυνεύουν οι γιατροί να οδηγηθούν σε λανθασμένη διάγνωση και στη χρήση περιττών και δαπανηρών εργαστηριακών εξετάσεων και διαγνωστικών επεμβάσεων και άλλοτε οδηγούνται και στην υπερβολική συνταγογράφηση φαρμάκων . O Dr. Bernard Lown τονίζει: «Όταν οι γιατροί δεν περνούν αρκετό χρόνο για να ακούσουν, καταλήγουν να είναι “τροχονόμοι” διαλογής για ειδικούς γιατρούς, καθώς ο ασθενής ανάγεται σε ένα άθροισμα δυσλειτουργούντων μερών, που κάθε μέρος του εξυπηρετείται από κάποιον “ειδικό ιατρο”».
Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι ενδείξεις για τις βλαβερές συνέπειες της υπερδιάγνωσης και της υπερθεραπείας. Το 2002, το κορυφαίο ιατρικό περιοδικό British Medical Journal (BMJ) εξέδωσε ένα θεματικό τεύχος με τίτλο Too Much Medicine? («Υπερβολικά Πολλή Ιατρική;»). Τα άρθρα εκείνου του τεύχους αφορούσαν κυρίως το πρόβλημα της ιατροποίησης (medicalization) πολλών όψεων της κανονικής ζωής όπως η γέννηση, το σεξ και ο θάνατος. Το περιοδικό καλούσε τους γιατρούς να αντισταθούν στην καπηλεία των νόσων (disease mongering). Είναι χαρακτηριστικό του μεγέθους πλέον του προβλήματος ότι το BMJ ξεκίνησε το 2013 εκστρατεία με τίτλο ”Too Much Medicine” («Υπερβολικά Πολλή Ιατρική»), χωρίς το ερωτηματικό αυτήν τη φορά. Το αμερικανικό ιατρικό περιοδικό Archives of Internal Medicine από το 2010 και μετά συμβάλλει συστηματικά στον προβληματισμό με επιστημονικά άρθρα κάτω από τον γενικό τίτλο Little is More («Το Λίγο είναι Περισσότερο»), ενώ το κορυφαίο αμερικανικό περιοδικό JAMA ονόμασε το 2012 το πρόβλημα της υπερδιάγνωσης των νόσων «μια σύγχρονη επιδημία» (a modern epidemic). Σε όλον τον κόσμο, κυρίως όμως στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, το πρόβλημα της υπερδιάγνωσης απασχολεί ιατρικά περιοδικά, εφημερίδες, οργανώσεις και συνέδρια. Το 2012 το ραδιόφωνο του BBC αφιέρωσε μια σειρά εκπομπών του στο πρόβλημα. Στις ΗΠΑ, υπάρχει από το 2012 εκστρατεία γιατρών με τον τίτλο «Επιλέγοντας Σοφά» (Choosing Wisely). Είναι μια πρωτοβουλία των αμερικανών γιατρών, μια συμμαχία των εταιρειών των διαφόρων ιατρικών ειδικοτήτων για να πολεμήσουν την κατάχρηση και την κακή χρήση των εργαστηριακών εξετάσεων.
Τι προκαλεί την υπερδιάγνωση, ποιοί είναι οι λόγοι που συμβαίνει και γιγαντώνεται;
Ο Roy Moynihan υποστηρίζει ότι είναι σύμπλοκοι και πολύπλευροι, και ότι «κεντρικό ρόλο παίζει η προοδος της τεχνολογίας», δηλαδή τα μηχανήματα. Τα θαύματα της τεχνολογίας, και η βιομηχανοποίηση της ιατρικής , στην οποία ευεργετείται όποιος κάνει περισσότερες εργαστηριακές εξετάσεις, περισσότερες θεραπείες, περισσότερες επεμβάσεις». Η μάχη εναντίον της υπερδιάγνωσης πρέπει να αρχίσει με το να αναγνωρίσουν οι γιατροί οτι αποτελούν μέρος του προβλήματος. Το θεμέλιο της ιατρικής φροντίδας είναι η εμπιστοσύνη, και αυτή η εμπιστοσύνη διαβρώνεται από οικονομικά κίνητρα και συγκρούσεις συμφέροντος. Χρειαζόμαστε να το αντιμετωπίσουμε αυτό και να διασφαλίσουμε στους ασθενείς μας ότι είμαστε με το μέρος τους.
